Έχω καιρό να γράψω και νιώθω τα δάχτυλά μου μουδιασμένα. Είναι και η ανυπόφορη ζέστη (40 +) που κάθε σκέψη μου, την αποσυνθέτει και τη διαλύει και μετά την επαναφέρει ακόμα πιο περίπλοκη και σχιζοφρενική σαν ένα όνειρο με ιλιγγιώδεις μαιάνδρους. Δεν το χρησιμοποίησα τυχαία το σύμβολο μιας και το θέμα αυτού του άρθρου έχει να κάνει με το όλως επίκαιρο θέμα του φασιμού.
Ο φασιμός είναι μια πολιτική ιδεολογία, ιταλικής προέλευσης, η οποία έφερε τα πάνω κάτω στο ιστορικό προσκήνιο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Οδήγησε μάλιστα στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον πιο αιματηρό πόλεμο όλων των εποχών. Και επειδή το παρελθόν υπάρχει επειδή υπάρχει και το μέλλον, το διαμορφώνει, του δίνει ταυτότητα, κάτι σαν το αίτιο και το αιτιατό, θεωρώ καλή ιδέα να ψάξει κανείς ιστορικά τις αιτίες αυτού του ενδιαφέροντος φαινομένου, να τις αναλύσει και να βγάλει όσα συμπεράσματα μπορεί να βγάλει διότι νιώθω ότι αυτή η αναζήτηση θα του φανεί χρήσιμη στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Απ' την πλευρά μου θα κάνω ό,τι μπορώ ξεκινώντας απ' αυτό το μικρό και ευσύνοπτο αρθράκι.
Ο φασισμός, λοιπόν, κυριαρχεί στην Ευρώπη τη δεκαετία του 30 (μεσοπόλεμος) και αναλυτικά : Ιταλία του Μουσολίνι, Γερμανία του Χίτλερ, Ισπανία του Φράνκο, Πορτογαλία του Σαλαζάρ, Ελλάδα του Μεταξά.
Αξιοσημείωτο είναι δε, ότι όλοι σχεδόν οι φασισμοί έχουν λαικό έρεισμα. Ούτε ο Μουσολίνι ούτε ο Χίτλερ κατέλαβαν την εξουσία με τη βία. Ο φασισμός δια των χαρισματικών ηγετών του γοήτευσε τα πλήθη, τους έβαλε σε νέα τροχιά, τους άνοιξε νέους δρόμους, όπως θα συνέβαινε με μια θρησκεία. Για να καταλάβετε τι εννοω, παραθέτω αυτούσιο τον ορισμό του φασισμού από βικιπαίδεια : “...ριζοσπαστική αυταρχική εθνικιστική πολιτική ιδεολογία και μαζικό κίνημα που έχει ως στόχο να θέσει το ΕΘΝΟΣ, το οποίο ορίζει βάσει αποκλειστικών βιολογικών, πολιτισμικών και ιστορικών συνθηκών, υπεράνω κάθε άλλης αξίας και να δημιουργήσει μια κινητοποιημένη εθνική κοινότητα”. Πρόκειται για το κλασικό επιχείρημα των εθνικιστών : το έθνος είναι κάτι υπέρτερο των ανθρώπων που το συναποτελούν. Το έθνος δεν πεθαίνει, οι άνθρωποι πεθαίνουν. Βλέπετε τι εννοω? Η παραπάνω παραδοχή αγγίζει τα όρια της μεταφυσικής. Έτσι ακριβώς προέκυψαν τα “Ντοιτσλαντ ουμπερ αλες” ή και το εγχώριο ρητό “η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει” (για γέλια).
Και επειδή ένδοξο μέλλον χωρίς ένδοξο παρελθόν δεν υπάρχει, οι φασίστες ανασύρουν τα φαντάσματα των ενδόξων προγόνων τους : οι Ιταλοί τον Ιούλιο Καίσαρα, οι Έλληνες τον Πλάτωνα, οι Ισπανοί θυμούνται τη μεγαλειώδη ισπανική αποικιοκρατική αυτοκρατορία και πάει λέγοντας. Πρέπει να παραδεχτώ πως έχει μια συγκαλυμμένη γοητεία αυτό το εγχείρημα. Δεν εξηγείται αλλιώς πώς έμλεξαν στα δίχτυα του φασιμού μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο Έζρα Πάουντ, ο οποίος ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής του Μουσολίνι και προπαγανδιστής του Άξονα και καταδικάστηκε γι' αυτό από αμερικάνικο δικαστήριο.
Η μεταρσίωση όμως του φασισμού σε ένα σημαντικό μέρος της Ευρώπης στα μέσα της δεκαετίας του 30 είναι ένα φαινόμενο που, κατά την κρίση μου, εξηγείται εύκολα αν λάβουμε υπόψη τη μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, μια τυπική οικονομική κρίση, απότοκη του καπιταλιστικού συστήματος πολιτικής οικονομίας. Επειδή, λοιπόν, η ισορροπημένη λειτουργία της ελεύθερης (καπιταλιστικής) αγοράς είναι πάρα πολλυ δύσκολη υπόθεση, κάθε τόσο ξεσπούν κρίσεις . Και σ' αυτές τις κρίσεις, ο κοινωνικοί μετασχηματισμοί είναι ανεξέλεγκτοι.
Πιο απλά, σε μια οικονομική κρίση τα αγαθά που παράγονται δεν εξαρκούν για να θρέψουν ολόκληρο τον πληθυσμό. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να γίνει μια διαλογή, ποιος θα τραφεί και ποιος όχι. Ο φασιμός δίνει τη δική του λύση σ αυτό το πρόβλημα. Θα τραφούν οι ανώτεροι, οι άριοι, οι απόγονοι ενδόξων προγόνων και θα αποκλειστούν οι άλλοι, οι κατώτεροι, οι έγχρωμοι, οι μιαροί. Με λίγα λόγια ο φασισμός γεννιέται και αναπτύσσεται σε περιβάλλον καπιταλιστικό. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο φασισμός σαν ιδεολογία δεν μπορεί να είναι διεθνής γιατί οι διάφοροι φασισμοί (ιταλικός, γερμανικός, ιαπωνικός κα) μπορούν μεν να συμμαχήσουν προσωρινά αλλά όχι να ομονοήσουν. Και τούτο διότι ΕΝΑΣ είναι αυτός που θα υπερέχει, ΜΙΑ φυλή θα είναι η ανώτερη, όχι όλες μαζι.
Αυτά για την ώρα. Καλό καλοκαίρι.
Ο φασιμός είναι μια πολιτική ιδεολογία, ιταλικής προέλευσης, η οποία έφερε τα πάνω κάτω στο ιστορικό προσκήνιο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Οδήγησε μάλιστα στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον πιο αιματηρό πόλεμο όλων των εποχών. Και επειδή το παρελθόν υπάρχει επειδή υπάρχει και το μέλλον, το διαμορφώνει, του δίνει ταυτότητα, κάτι σαν το αίτιο και το αιτιατό, θεωρώ καλή ιδέα να ψάξει κανείς ιστορικά τις αιτίες αυτού του ενδιαφέροντος φαινομένου, να τις αναλύσει και να βγάλει όσα συμπεράσματα μπορεί να βγάλει διότι νιώθω ότι αυτή η αναζήτηση θα του φανεί χρήσιμη στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Απ' την πλευρά μου θα κάνω ό,τι μπορώ ξεκινώντας απ' αυτό το μικρό και ευσύνοπτο αρθράκι.
Ο φασισμός, λοιπόν, κυριαρχεί στην Ευρώπη τη δεκαετία του 30 (μεσοπόλεμος) και αναλυτικά : Ιταλία του Μουσολίνι, Γερμανία του Χίτλερ, Ισπανία του Φράνκο, Πορτογαλία του Σαλαζάρ, Ελλάδα του Μεταξά.
Αξιοσημείωτο είναι δε, ότι όλοι σχεδόν οι φασισμοί έχουν λαικό έρεισμα. Ούτε ο Μουσολίνι ούτε ο Χίτλερ κατέλαβαν την εξουσία με τη βία. Ο φασισμός δια των χαρισματικών ηγετών του γοήτευσε τα πλήθη, τους έβαλε σε νέα τροχιά, τους άνοιξε νέους δρόμους, όπως θα συνέβαινε με μια θρησκεία. Για να καταλάβετε τι εννοω, παραθέτω αυτούσιο τον ορισμό του φασισμού από βικιπαίδεια : “...ριζοσπαστική αυταρχική εθνικιστική πολιτική ιδεολογία και μαζικό κίνημα που έχει ως στόχο να θέσει το ΕΘΝΟΣ, το οποίο ορίζει βάσει αποκλειστικών βιολογικών, πολιτισμικών και ιστορικών συνθηκών, υπεράνω κάθε άλλης αξίας και να δημιουργήσει μια κινητοποιημένη εθνική κοινότητα”. Πρόκειται για το κλασικό επιχείρημα των εθνικιστών : το έθνος είναι κάτι υπέρτερο των ανθρώπων που το συναποτελούν. Το έθνος δεν πεθαίνει, οι άνθρωποι πεθαίνουν. Βλέπετε τι εννοω? Η παραπάνω παραδοχή αγγίζει τα όρια της μεταφυσικής. Έτσι ακριβώς προέκυψαν τα “Ντοιτσλαντ ουμπερ αλες” ή και το εγχώριο ρητό “η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει” (για γέλια).
Και επειδή ένδοξο μέλλον χωρίς ένδοξο παρελθόν δεν υπάρχει, οι φασίστες ανασύρουν τα φαντάσματα των ενδόξων προγόνων τους : οι Ιταλοί τον Ιούλιο Καίσαρα, οι Έλληνες τον Πλάτωνα, οι Ισπανοί θυμούνται τη μεγαλειώδη ισπανική αποικιοκρατική αυτοκρατορία και πάει λέγοντας. Πρέπει να παραδεχτώ πως έχει μια συγκαλυμμένη γοητεία αυτό το εγχείρημα. Δεν εξηγείται αλλιώς πώς έμλεξαν στα δίχτυα του φασιμού μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο Έζρα Πάουντ, ο οποίος ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής του Μουσολίνι και προπαγανδιστής του Άξονα και καταδικάστηκε γι' αυτό από αμερικάνικο δικαστήριο.
Η μεταρσίωση όμως του φασισμού σε ένα σημαντικό μέρος της Ευρώπης στα μέσα της δεκαετίας του 30 είναι ένα φαινόμενο που, κατά την κρίση μου, εξηγείται εύκολα αν λάβουμε υπόψη τη μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, μια τυπική οικονομική κρίση, απότοκη του καπιταλιστικού συστήματος πολιτικής οικονομίας. Επειδή, λοιπόν, η ισορροπημένη λειτουργία της ελεύθερης (καπιταλιστικής) αγοράς είναι πάρα πολλυ δύσκολη υπόθεση, κάθε τόσο ξεσπούν κρίσεις . Και σ' αυτές τις κρίσεις, ο κοινωνικοί μετασχηματισμοί είναι ανεξέλεγκτοι.
Πιο απλά, σε μια οικονομική κρίση τα αγαθά που παράγονται δεν εξαρκούν για να θρέψουν ολόκληρο τον πληθυσμό. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να γίνει μια διαλογή, ποιος θα τραφεί και ποιος όχι. Ο φασιμός δίνει τη δική του λύση σ αυτό το πρόβλημα. Θα τραφούν οι ανώτεροι, οι άριοι, οι απόγονοι ενδόξων προγόνων και θα αποκλειστούν οι άλλοι, οι κατώτεροι, οι έγχρωμοι, οι μιαροί. Με λίγα λόγια ο φασισμός γεννιέται και αναπτύσσεται σε περιβάλλον καπιταλιστικό. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο φασισμός σαν ιδεολογία δεν μπορεί να είναι διεθνής γιατί οι διάφοροι φασισμοί (ιταλικός, γερμανικός, ιαπωνικός κα) μπορούν μεν να συμμαχήσουν προσωρινά αλλά όχι να ομονοήσουν. Και τούτο διότι ΕΝΑΣ είναι αυτός που θα υπερέχει, ΜΙΑ φυλή θα είναι η ανώτερη, όχι όλες μαζι.
Αυτά για την ώρα. Καλό καλοκαίρι.
