Ποιος είμαι και πού πάω?

Είμαι σίγουρη ότι έχετε πολλές φορές σκεφτεί για την «αποστολή» του ανθρώπου στο σύμπαν, για την αναγκαιότητα ή μη της ύπαρξης του και άλλα τέτοια βαθυστόχαστα υπαρξιακά ερωτήματα. Ωστόσο οι άνθρωποι πάνω στη γη είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, πράγμα που μας οδηγεί αυτόματα στο συμπέρασμα ότι αναπόφευκτα είναι και διαφορετική η «αποστολή» τους, όποια και αν είναι αυτή η τελευταία.

Σε γενικές γραμμές, όπως αναφέρει και ο Ντοστογιέφσκι (βλ. Έγκλημα και Τιμωρία), οι άνθρωποι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες α) στους κοινούς και β) στους εξαιρετικούς. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν (ανήκουμε) όλοι όσοι ζουν σ αυτόν τον πλανήτη, αναπνέουν, αναπαράγονται, καταναλώνουν αφειδώλευτα τους φυσικούς πόρους, δουλεύουν στο Δημόσιο, είναι δικηγόροι, διαφημιστές, κομμώτριες κλπ. Είναι προφανές ότι σ αυτήν την κατηγορία εντάσσεται η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων. Από την άλλη, στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όλοι εκείνοι που με τη σκέψη τους και τις ικανότητές τους οδηγούν το είδος τους ένα βήμα παραπέρα. Είναι οι επιστήμονες εκείνοι που έκαναν κορυφαίες ανακαλύψεις εξυψώνοντας τον άνθρωπο και μειώνοντας το χάσμα μεταξύ αυτού και του «δημιουργού» (όποιος και αν είναι αυτός ή αν είναι εν πάσει περιπτώσει). Είναι οι κορυφαίοι καλλιτέχνες που φιλοτέχνησαν μεγαλειώδη έργα προάγοντας τον πολιτισμό. Είναι τέλος οι άνθρωποι της σκέψης, που με το λόγο τους ενέπνευσαν συνανθρώπους τους, οδήγησαν σε επαναστάσεις, καταγράφοντας αρχές και αξίες πανανθρώπινες. Είναι με άλλα λόγια οι «μεγάλοι άντρες», αυτοί που έμειναν στην ιστορία γιατί η ιστορία είναι ένα κράμα από μεγαλείο, σοφία, τέχνη και πολιτισμό.

Φυσικά στην παραπάνω κατηγοριοποίηση υπάρχουν κλιμακώσεις. Π.χ. μεταξύ των κοινών, σίγουρα υπάρχουν πολλοί που είναι πιο κοινοί απ τους άλλους. Είμαι σίγουρη ότι όλοι ξέρετε σε ποιους αναφέρομαι. Ένα απλό παράδειγμα που αντλώ από την άπειρη δεξαμενή της ηλιθιότητας είναι οι ρατσιστές , οι οποίοι όχι μόνο δε συνεισφέρουν σε τίποτα με την ασήμαντη ύπαρξή τους αλλά βάλλουν και κατά συνανθρώπων τους επειδή τάχα οι ίδιοι είναι ιστορικά ανώτεροι! Τελικά όσο πιο φουκαράς είσαι τόσο πιο περήφανος νιώθεις για τους προγόνους σου.

Στον αντίποδα, μεταξύ των κοινών ανθρώπων υπάρχουν και εκείνοι που σκέφτονται με δικό τους μυαλό και όχι με δανεικό, που έχουν ευαισθησίες και προβληματισμούς και που προσπαθούν αν όχι να «σπρώξουν» το είδος σε μια βαθμίδα ποιοτικά ανώτερη αλλά τουλάχιστον να μην το επιβαρύνουν.

Αφού λοιπόν καταγράψαμε ακροθιγώς τα διακριτικά γνωρίσματα των ανθρώπων στις δύο αυτές κατηγορίες, ας επικεντρωθούμε στη δεύτερη κατηγορία, αυτή στην οποία ανήκουν οι άνθρωποι-πρότυπα. Γιατί πραγματικά ποιος θέλει να ασχοληθεί με ένα πλήθος από άχρηστους τύπους, που ο ένας είναι ίδιος με τον άλλο?

Νομίζω ότι οι «μεγάλοι» άνθρωποι έχουν μέσα τους μια τραγικότητα, η οποία καθορίζει ολόκληρη την ύπαρξη τους. Και ενδεχομένως να έγιναν τελικά μεγάλοι μέσα από τα μονοπάτια μιας νοσηρής κατάστασης. Ίσως το ανθρώπινο μεγαλείο να μην είναι παρά μια αρρώστια. Πάρτε για παράδειγμα το Λένιν, τον άνθρωπο που άλλαξε τον ρου της ιστορίας και οδήγησε μάζες ανθρώπων στην επανάσταση. Έχει υποστηριχτεί ότι η εκτέλεση του αδερφού του από τον τσάρο ήταν το καθοριστικό γεγονός, το αόρατο χέρι που τον μεταμόρφωσε σε ηγέτη. Έπειτα πάρτε τον Κουρτ Γκέντελ , κορυφαίο μαθηματικό και θεμελιωτή της λογικής, ο οποίος πέθανε σε ψυχιατρείο από χρόνια σχιζοφρένεια, που τον συντρόφευε κατά τα φαινόμενα σε όλη του τη ζωή. Δεν είναι απίστευτο αυτό το μπλέξιμο λογικής και τρέλλας ? Ακόμα δείτε τον Βαν γκογκ , τον αγαπημένο μου, ο οποιος αυτοκτόνησε, αφού πρώτα έκοψε το αυτί του (κάπου διάβασα ότι το αυτί του ίσως το έκοψε ο Γκογκέν σε κρίση ερωτικής αντιζηλίας), υποφέροντας από μελαγχολία και παράνοια. Τελικά ίσως οι κορυφαίοι άνθρωποι να είναι κορυφαίοι κυρίως ως προς τον παραλογισμό τους.

Μετά τη σύντομη παράθεση των σκέψεών μου σχετικά με τους μικρούς και τους μεγάλους ανθρώπους, το ερώτημα που θέτω δεν είναι φυσικά σε ποια κατηγορία ανήκετε (είναι δεδομένο για όσους τουλάχιστον διαβάζουν αυτό το μπλογκ) αλλά σε ποια κατηγορία θα θέλατε τελικά να ανήκετε ...

Ελλειψη επικοινωνιας.

α)Καθεσαι σε καφετερια. Εξω, οχι γιατι ειναι καλοκαιρι αλλα γιατι εισαι καπνιστης. Ενας απο την παρεα βγαζει απο τη μεσα τσεπη του μπουφαν του (ειπαμε, ο καιρος δεν ειναι καλος) ενα πακετο Ασσο, και συντομα διαπιστωνει οτι μεσα βρισκεται μονο ενας αναπτηρας. Χτυπαει ελαφρα με τις παλαμες του τις εξωτερικες τσεπες του μπουφαν ενω παραλληλα στριβει το κεφαλι του δεξια αριστερα ψαχνοντας για περιπτερο. Το εντοπιζει, λεει "ερχομαι" και σηκωνεται απο την καρεκλα.

Εσυ σκεφτεσαι: "Οχι ρε φιλε, δεν ερχεσαι. Φευγεις. Αυτο που θες να πεις ειναι 'φευγω, αλλα θα ερθω συντομα'. Αν ημουν αλλοδαπος και προσπαθουσα να μαθω ελληνικα ακουγοντας και παρατηρωντας, θα μου ειχες κανει ζημια".

Σεναριο deux)

Διαβαζεις Μπωντλαιρ. Σε ελληνικη μεταφραση, γιατι απο τα γαλλικα που εκανες στο λυκειο θυμασαι μονο την εκδρομη στη ντιζνεϊλαντ.

Ο ποιητης σε παρακινει να μεθας με αρετη, με κρασι ή με ποιηση.

Σκεφτεσαι: "Αρα, για να ακολουθησω τη συμβουλη του, θα πρεπει να μεθυσω με αρετη και κρασι, ή με αρετη και ποιηση. Αν μεθυσω και με τα τρια ειμαι καλυμμενος, αφου θα εχω συμπεριλαβει τουλαχιστον εναν απο τους δυο συνδυασμους. Αν αραγε μεθυσω μονο με κρασι, ειμαι οκ? Χμμμμ, μαλλον οχι, αφου αν ο Μπωντλερ θεωρουσε ικανοποιητικη μια μεθη που προκυπτει απο ενα μονο εκ των τριων στοιχειων, θα με ειχε παροτρυνει να μεθυσω με 'αρετη ή με κρασι ή με ποιηση'. Συμπεραινεις οτι πρεπει καποια στιγμη να αρχισουμε να χρησιμοποιουμε παρενθεσεις στο γραπτο λογο ή/και αγκιστρα ή/και αγκύλες".

Σεναριο τριτο)

Βρισκεσαι με μια φιλη και της ανακοινωνεις οτι ειδες ενα πολυ ενδιαφερον ντοκιμαντερ σχετικα με το αγριοκατσικο της γαλλικης Πολυνησιας. Ετοιμαζεσαι να αρχισεις την αφηγηση, οταν σου λεει: "δε θελω να ακουσω για το αγριοκατσικο της γαλλικης Πολυνησιας". Ξεκινας να περιγραφεις τις διατροφικες συνηθειες του αγριοκατσικου και αυτη σε κοιτα με γουρλωμενα ματια γεματα σαστιμαρα.

Σκεφτεσαι: "Μα γιατι στραβωσε αυτη τωρα? Μου ειπε οτι δε θελει να ακουσει αυτα που θελω να της πω, αλλα αυτο δε σημαινει απαραιτητα οτι θα ενοχληθει αν τα ακουσει. Και εγω αυτη τη στιγμη δεν εχω καμια επιθυμια να βρεξει στη Γουαδελουπη. Αρα δε θελω να βρεξει στη Γουαδελουπη. Αν βρεξει ομως δε θα με νοιαξει καθολου. Αν ειχα απλωσει τραχανα στη Γουαδελουπη, τοτε θα ελεγα με σιγουρια οτι θελω να μη βρεξει στη Γουαδελουπη. Και αυτη επρεπε να μου πει 'θελω να μην ακουσω κατι σχετικο με το αγριοκατσικο της γαλλικης Πολυνησιας'. Γυναικες.. αντε βγαλε ακρη".

Σεναριο τεταρτο)

Επισκεπτεσαι μια φιλη και σου προσφερει ενα ποτο. Το πινεις. Μετα απο λιγο σου λεει: "Αν πεινας εχει παστιτσιο".

Σκεφτεσαι: "Δηλαδη τι θες να μας πεις, οτι αν δεν πειναω, τοτε δεν εχει παστιτσιο? Δηλαδη η υπαρξη ενος υλικου αντικειμενου εξαρταται απο το αν πειναω ή οχι? Στα Πετραλωνα ηρθα ρε πουστη μου ή στο ματριξ? Μαλλον αυτο που εννοει η κοπελια, ειναι οτι εχει παστιτσιο (ειτε εγω πειναω ειτε οχι). Απλα, αν πειναω ειναι αρκετα πιο πιθανο να το φαω. Ουτως η αλλως μου το προσφερει."

Σεναριο πεμπτο - η περιπτωση της ελλειψης αυτοεπικοινωνιας)

Αυτη η περιπτωση ειναι οταν δε μπορεις ο ιδιος να καταλαβεις τι λες στον εαυτο σου ή μαλλον οταν άλλα του λες και άλλα εννοεις.

Απλο παραδειγμα:
Βλεπω μια γερμανικη ταινια και μαγευομαι απο τη δυναμη της γλωσσας. Λεω στον εαυτο μου "Θελω να μαθω γερμανικα". Ξεκιναω να ψαχνω φροντιστηρια. Καταληγω στο διδασκαλειο ξενων γλωσσων στην Ιπποκρατους, και αφοτου εχω παρακολουθησει το μισο του πρωτου μαθηματος συνειδητοποιω οτι δεν ειμαι καθολου διατεθειμενος να κατεβαινω τρεις φορες τη βδομαδα στο κεντρο, να σπαταλαω τα απογευματα μου, να κραταω σημειωσεις, να διαβαζω και να κανω γραμματικες ασκησεις. Με αλλα λογια δε θελω να μαθω γερμανικα, θελω να ξερω γερμανικα. Τελικα δεν ειναι καθολου το ιδιο. Αυτο που με μπερδεψε εξαρχης και δεν ερμηνευσα πολυ καλα τις ιδιες μου τις επιθυμιες, ειναι το γεγονος οτι η μαθηση ειναι απαραιτητη προϋποθεση της γνωσης. Το ιδιο ισχυει για οσους λενε οτι θελουν να αδυνατισουν. Στην πραγματικοτητα η διαδικασια του αδυνατισματος (δηλαδη αυτο που εννοει η λεξη 'αδυνατιζω') τους ειναι αρκετα δυσαρεστη. Αυτο που θελουν ειναι να ειναι αδυνατοι.